Oesterzwammen gekweekt op koffiedik. © De Clique

Afval recyclen gebeurt steeds meer in Nederland. Toch belanden er nog veel te veel biostromen zoals koffiedik, snij- en voedselresten bij het restafval, waarna deze laagwaardig worden vernietigd in verbrandingsovens. Dat moet anders, vond ook De Clique Utrecht. Zij kwamen daarom met het initiatief om van lokaal afval in Utrecht (lees: waardevolle grondstoffen) circulaire producten te maken. Iets wat vaker nodig gaat zijn voor het door de politiek beoogde circulair Nederland in 2050. Maar hoe werkt dit systeem precies? En wat hebben accommodaties en andere bedrijven in de recreatiesector eraan? Dat en meer bespreken we in deze blog.

De dag beginnen zonder een kopje koffie is voor veel mensen een taboe. Het liefst met een belegde boterham en als het kan verse sinaasappelsap ernaast. Ook bij accommodaties verwachten gasten een fatsoenlijk ontbijt of lunch wanneer deze bij het verblijf inbegrepen is, om nog maar niet te spreken over de uitgebreide eisen wanneer een buffet wordt aangeboden. Maar een constante vraag naar voedselproducten brengt ook veel afval met zich mee dat vaak in de afvalbak belandt, en dat is zonde.

Veel van dit afval kan namelijk veel beter gebruikt worden dan als goedkope brandstof voor verbrandingsovens. Dit vergt echter wel 2 aanpassingen omtrent onze omgang met afval. Allereerst dient er gestopt te worden met het gebruik van de term ‘afval’, wat volgens de Van Dale per definitie impliceert dat het weggegooid dient te worden. In plaats daarvan is een meer toepasselijke term nodig die de bruikbaarheid van deze voedselresten beter omschrijft, namelijk: waardevolle grondstoffen. De tweede ontwikkeling is een systeem creëren waarmee bedrijven daadwerkelijk de mogelijkheid krijgen om bij te dragen aan een circulair systeem waarin hun biostromen die normaal gesproken in de afvalbak verdwijnen, zoals sinaasappelschillen, koffiedik en swill (gekookt keukenafval en etensresten), gebruikt kunnen worden voor de ontwikkeling van nieuwe producten. En dat tweede is waar De Clique bij komt kijken.

Opgezet in 2019 door Anja Cheriakova (Binbang) en Bas van Abel (Fairphone), De Clique’s missie is ervoor zorgen dat waardevolle biostromen die uit de stad komen, weer terug de stad in gaan. Dit doen ze door zich in te zetten op 3 pijlers: een CO₂-neutrale ophaalservice waarbij bedrijven hun biostromen gescheiden op kunnen laten halen, een hoogwaardige opwerking van de biostromen waardoor de nutriënten direct terug in de (voedsel)producten komen, en een verkoopservice voor circulaire producten die gemaakt zijn uit diezelfde biostromen. Deze circulaire producten verschillen van thee en limonade tot aan oesterzwambitterballen, allemaal weer te kopen (en te verkopen aan gasten) door dezelfde bedrijven die de grondstoffen hiervoor leverden.

De CO2-neutrale wagens waarmee biostromen zoals sinaasappelschillen
opgehaald worden bij bedrijven. © De Clique

Circulariteit op z’n best dus. En dat in een stad dat voor corona nog zo’n circa 450.000 hotelgasten per jaar ontving, en waar de recreatiesector geen kleine bijrol speelt in de jaarlijkse afvalproductie. Bedrijven zoals De Clique dragen daarmee bij aan de duurzaamheidsdoelen van de gemeente Utrecht. Het zorgt namelijk voor CO₂-reductie, verbeterde luchtkwaliteit, minder restafval én meer werkgelegenheid, zegt wethouder Susanne Schilderman (D66) van gemeente Utrecht, die verantwoordelijk is voor de portefeuille Circulaire Economie in de stad. ‘’Utrecht wil in 2050 een volledig circulaire stad zijn. Dat betekent dat we als doel hebben dat we al het eventuele afval, uit alle sectoren, vanaf 2050 kunnen hergebruiken. Om dat doel te kunnen halen is het belangrijk dat we steeds meer gaan denken aan en vooral handelen naar die hoge ambitie’’, aldus Schilderman.

Niet alleen de gemeente wil dat de recreatiesector verder verduurzaamt, ook toeristen kiezen hier steeds vaker voor. Zo blijkt uit een recent onderzoek van ABN AMRO dat vooral duurzame hotels profiteren van de opkrabbelende hotelmarkt na corona, wat te danken is aan het groeiende milieubewustzijn van toeristen en kostenbesparing van hotels met de huidige energieprijzen. Verduurzamen loont dus.

Accommodaties en andere bedrijven in de recreatiesector die met Green Key of Duurzaam Gastvrij gecertificeerd zijn vallen onder deze profiterende groep en voeren al verduurzamingsmaatregelen door: ‘’We vinden het belangrijk om bewust om te gaan met de wereld en ons milieu. Afvalscheiding is hier een belangrijk punt in’’, aldus Utrecht City Concepts die samenwerkt met De Clique. Daarnaast is voor gecertificeerde bedrijven in Utrecht de samenwerking met De Clique een mooie toevoeging op hun te behalen normen, aangezien afval één van de 12 thema’s is binnen de duurzaamheidsnormen van Green Key en Duurzaam Gastvrij. En bedrijven kunnen volgens Grand Hotel Karel V ook nog op een andere manier profiteren van de samenwerking met Clique: ‘’Onze afvalstromen worden goedkoper verwerkt en in een circulair systeem gebracht. Dat draagt bij aan de symbiose tussen kostenbesparingen en een betere leefwereld.’’

Gasten zelf merken trouwens niks van de extra scheidingsstappen zegt Utrecht City Concepts, maar plukken er wel de vruchten van met de te bestellen duurzame producten die op de menukaart staan dankzij hun kopje koffie of verse sinaasappelsap bij het ontbijt. Dat is ook één van de grote pluspunten van het systeem: mensen zien daadwerkelijk wat er gedaan kan worden met biostromen die normaal gesproken weggegooid worden. Zo verkoopt Utrecht City Concepts oesterzwambitterballen die gemaakt zijn met het verzamelde koffiedik dat voorheen als afval werd bestempeld in hun keuken. En ook Grand Hotel Karel V biedt deze duurzame snack aan op hun menukaart.

Toch zijn er in de recreatiesector ook obstakels omtrent afvalscheiding. Zo geeft Utrecht City Concepts aan dat afvalscheiding op de hotelkamers een stuk moeilijker is: ‘’In de hotelkamers is het niet haalbaar om al het afval gescheiden af te voeren. We geven aan onze gasten aan dat dit los aan te bieden is bij onze medewerkers maar gasten zijn hier nog niet altijd mee bezig. We merken wel dat de bewustwording steeds meer komt.‘’ En Grand Hotel Karel V geeft aan dat de implementatie van het systeem met extra afvalscheiding enige tijd en aanpassingen vergt om personeel eraan te laten wennen.

De Clique bakken waarin deelnemers hun biostromen kunnen scheiden en laten
ophalen als ze vol zijn. © De Clique

Desondanks biedt De Clique een makkelijke en vooral duurzame manier om anders om te gaan met biostromen die we nu nog vaak weggooien. En dat is broodnodig in de toekomst, vindt ook wethouder Schilderman: “Zoals we nu met grondstoffen en afval omgaan is niet houdbaar; we willen de stad toekomstbestendig maken. Initiatieven die anders omgaan met afval – dat kan immers ook weer een grondstof zijn – proberen we dan ook zo veel mogelijk te stimuleren vanuit de gemeente.”

Maar alleen afval hergebruiken is niet voldoende om volledig circulair te worden. Ook op het gebied van afvalpreventie moeten stappen worden gezet, beaamt wethouder Schilderman. Om dit te stimuleren zijn gedragsveranderingen bij zowel consumenten als bedrijven noodzakelijk. Zo zijn er verschillende manier waarmee bedrijven afvalpreventie kunnen bevorderen voor henzelf én hun gasten. Zo kunnen bedrijven hun gasten de mogelijkheid geven om eten dat ze niet op krijgen mee te laten nemen in een ‘doggybag’. Of het menu en porties van bepaalde gerechten aanpassen als deze vaak niet worden gekozen of maar deels worden opgegeten. En overgebleven voedsel dat niet meer gebruikt gaat worden kan aan consumenten in de buurt worden aangeboden via TooGoodToGo.

En bedrijven buiten Utrecht die graag meedoen? Daar is De Clique al mee bezig: ‘’Ons doel is om een model te creëren dat we overal kunnen kopiëren. Zodat er uiteindelijk in iedere stad een De Clique-hub te vinden is waar waardevolle organische stromen worden omgezet in nieuwe producten. We willen op de korte termijn (dit jaar) in Zuid-Holland ook een hub openen, hiervoor zijn we bezig met een investeringsronde. Ook Eindhoven en Amsterdam staan op de (lange termijn) planning.’’

Er is dus nog een lange weg te gaan om Nederland volledig circulair te maken. Een weg die begint bij anders kijken naar wat we weggooien. Want zoals De Clique ook aangeeft: ‘’Een optimaal toekomstbeeld is een afvalvrije wereld waarin we geen enkele reststroom meer als afval beschouwen.’’